NIEPRAWDA, ŻE: nie trzeba rozumieć tego, co się tłumaczy

Tłumaczenie jest to skomplikowany proces, który ma na celu przekazanie komunikatu wraz z całym jego wymiarem znaczeniowym i estetycznym za pomocą środków językowych z języka oryginału na język docelowy. Dlatego też, najważniejszym elementem tego procesu jest zrozumienie intencji komunikatu wyjściowego. Nie jest zatem możliwe tłumaczenie tekstu którego się nie rozumie.

Według interpretacyjnej teorii przekładu, proces tłumaczenia przebiega w sposób niemalże linearny. W jednym czasie dokonuje się trzech operacji mentalnych: zrozumienia, dewerbalizacji oraz reekspresji.  Zrozumienia, czyli odczytania konkretnych znaków językowych, ich interpretacji oraz konceptualizacji  znaczenia. W tym momencie ważną rolę odgrywa pamięć, stan naszej wiedzy i uwzględnianie sytuacji tłumaczeniowej. Na kolejnym etapie następuje tzw.: „wyłapanie” sensu komunikatu, ogarnięcie go i zapamiętanie. Natomiast ostatni etap sprowadza się do ponownego przekazania zrozumianego już komunikatu i zapamiętanie sensu jego znaczenia w języku docelowym. Interpretacyjna teoria przekładu uwzględnia również konieczność wzięcia  pod uwagę sfery pozajęzykowej czyli kontekstu sytuacyjnego, intencji nadawcy, tonu głosu, modulacji, tempa wypowiedzi.

Na każdym z trzech wymienionych poziomów tłumacz dokonuje wyboru techniki tłumaczenia. Na poziomie rozumienia tekstu ma do wyboru kilka technik takich jak: antycypacja, segmentacja, selekcja informacji czy oczekiwanie na dalszy ciąg wypowiedzi. Wybór techniki zależy od tego, na ile swobodnie tłumacz czuje się podczas wykonywanego zadania. Dlatego tak ważne jest rozumienie treści tekstu języka wyjściowego, zwłaszcza w sytuacji stresowej, kiedy to nie ma czasu na zastanawianie się, co nadawca miał na myśli, albo co znaczy słowo, którego użył. Zrozumienie, jest podstawą zadowalającego wykonania zadania. Również na poziomie produkcji tekstu w języku docelowym, tłumacz ma kilka wariantów działania, takich jak: kompresja tekstu, ekspansja, aproksymacja (ujęcie w sposób przybliżony) lub parafrazowanie. W zależności od świadomości wykonywanej przez siebie pracy i znajomości, rozumienia tekstu języka pierwszego, tłumacz może swobodnie zmieniać tzw. „time lag” (przerwa w tłumaczeniu, pozwalająca tłumaczowi zrozumieć tekst wyjściowy). Natomiast w sytuacji tłumaczenia tekstu niezrozumiałego, time lag jest dłuższy, przez co istnieje prawdopodobieństwo utraty treści bądź podążanie w kierunku tłumaczenia dosłownego.

W związku z powyższym, profesjonalny tłumacz w miarę swoich możliwości przygotowuje się do każdego tłumaczenia. Niezbędne jest posiadanie wiedzy dotyczącej środowiska tłumaczenia oraz języka w nim używanego.

Istnieje szereg sytuacji, w których brak zrozumienia przekładanego tekstu może mieć poważne konsekwencje. Przykładem tego może być tłumaczenie sądowe czy medyczne, w obu przypadkach jakość tłumaczenia może w znaczący sposób wpłynąć na los Głuchego klienta. Tłumacz nie rozumiejący języka prawniczego lub medycznego nie będzie w stanie zrozumieć w pełni przekazywanych treści, a co za tym idzie, nie przetłumaczy właściwie tekstu lub przetłumaczy go błędnie, wprowadzając tym samym klienta w błąd i narażając go na realne straty. Nie tylko tłumaczenie sądowe i medyczne wymaga pełnego zrozumienia przekazywanych treści. Nietrudno wyobrazić sobie negatywne konsekwencje wynikające
z braku zrozumienia przekazywanych treści w trakcie tłumaczenia urzędowego lub akademickiego.

Niezbędne jest również zrozumienie treści w trakcie przekładu z języka migowego na język foniczny. Jeżeli tłumacz nie rozumie treści miganych przez klienta nie będzie w stanie właściwie ich przetłumaczyć. Może to prowadzić do utwierdzania słyszącej części społeczeństwa w przeświadczeniu, iż język migowy jest prymitywny i opiera się na mimice i pantomimie. W każdej z przedstawionych sytuacji brak zrozumienia przez tłumacza przekładanych treści wiąże się z wieloma negatywnymi konsekwencjami, jakie ponosi Głuchy klient.

Tłumaczenie nie jest procesem automatycznym odbywającym się niejako poza świadomością tłumacza, przeciwnie wymaga ono ciągłego skupienia, zaangażowania oraz zrozumienia przekładanych treści. Dodatkowym elementem niezbędnym do profesjonalnego przełożenia tekstu jest ciągłe dokształcanie się i poszerzanie wiedzy ogólnej oraz specjalistycznej posiadanej przez tłumacza.

Przyjęte przez AIIC, czyli Międzynarodowe Stowarzyszenie Tłumaczy Konferencyjnych, normy dotyczące tłumaczenia zakładają:

1.    Zrozumienie tekstu przekładu.
2.    Wyrażanie intencji mówcy.
3.    Płynność mowy (w naszym przypadku migania)
4.    Przekazanie odpowiedniego tonu oraz przekonań mówcy.

Te normy dotyczą każdego rodzaju tłumaczeń i jak widać, bez zrozumienia treści nie możemy mówić o tłumaczeniu.

Opracowanie: Anna Łoginow